De naam Max Havelaar kennen we tegenwoordig van het keurmerk, maar achter deze naam schuilt een veel diepere geschiedenis dan we misschien in eerste instantie verwachten. Max Havelaar was niet zomaar een man. Hij was een voorvechter van rechtvaardigheid in de tijd van de Nederlandse overheersing in Nederlands-Indië. Alles had hij werkelijk voor dit recht over. Dat dit door zijn omgeving, op zijn zachtst gezegd, niet gewaardeerd werd, hield hem niet tegen zijn ideaal na te streven. Uiteindelijk kostte dit hem bijna zijn kop en eindigde hij als de arme Sjaalman in Nederland. In Max Havelaar vertelt hij zijn verhaal, met het doel de situatie op Java te veranderen. Max Havelaar vertelt het verhaal van de schrijver zelf: Multatuli, pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker.
De Romantiek was een periode in de negentiende eeuw, die zich als een virus over Europa verspreidde. Men was ontevreden over hun tijd en zette zich af tegen de voorafgaande periode van de Verlichting. De romantische schrijvers vluchtten in een eigen wereld zonder opgelegde normen en waarden. De macht van richtlijnen, objectieve waarneming en logisch redeneren sloeg om in bevrijding van de regels en in een persoonlijke benadering, waarbij verbeelding en gevoel het wonnen van het redeneren.
De romantische stijl kenmerkt zich door een nadruk op gevoel, een behoefte terug te keren naar de natuur, een sterk religieus besef, een accent op innerlijke beleving en een vlucht naar het verleden, de toekomst, mysterie of het exotisme. Ook zijn het toeval, een opsomming van beelden, vele vergelijkingen en zwart-wittegenstellingen veel terug te vinden in romantische werken. [1]
Max Havelaar of de koffi-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappy is zeer representatief voor de romantische literatuur. Een groot deel van de eerder genoemde kenmerken van deze periode is terug te vinden in het werk van Multatuli.
Het meest voor de handliggend zijn de zwart-wittegenstellingen die worden beschreven door Multatuli. De schrijver schetst ten eerste het grote contrast tussen de onderdrukte inlandse bevolking en de rijke ambtenaren. De Regent buitte de bevolking uit, om zijn schulden te kunnen betalen. Zijn familie leefde uitbundig en liet hem hiervoor opdraaien.
Ook is er een groot verschil merkbaar tussen Max Havelaar en Batavus Droogstoppel. Havelaar heeft een enorm gevoel voor rechtvaardigheid, ook al gaat dit ten koste van zichzelf en zijn familie. Al reeds aan het begin van het verhaal wordt dit duidelijk: 'Ik verzoek u nogmaals mij te beschouwen als een vriend die u helpen zal waar hij kan, vooral waar onrecht moet worden tekeer gegaan " en '… doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven een ware hartstocht." Droogstoppel wordt echter neergezet als een onbeschofte, naïeve, egocentrische en ongevoelige man. Hij keurt de arme Sjaalman bij hun eerste ontmoeting al snel af en meent ook dat de bevolking van Nederlands-Indië niet hard genoeg werkt, anders hadden ze wel net zo rijk geweest als hij.
Tevens is er nadruk op gevoel, en met name op het gevoel van Havelaar. Zijn personage staat in dit verhaal centraal en zijn gevoelens worden uitgebreid besproken. Hij trekt de problemen van de arme en onderdrukte Javanen zich erg persoonlijk aan en doet er alles aan om hen dit onrecht te besparen. Hij slaagt hier niet in en komt op straat te staan.
Als laatste zijn de vlucht in het exotisme en de behoefte terug te keren naar de natuur duidelijk op te merken in Max Havelaar. Multatuli's kennis van- en liefde voor Nederlands-Indië is uitermate opvallend. Zijn beschrijvingen zijn diepgaand en de lezer kan zich na het lezen van zijn Havelaar een vele malen beter beeld vormen bij het Javaanse landschap dan voorheen.
Max Havelaar is geen boek dat snel wegleest. Het is dan ook niet bedoeld als leesboek, maar als een uiting van Multatuli's gevoelens over de situatie in Nederlands-Indië in de negentiende eeuw. De sprongen tussen heden en verleden, en anderzijds tussen drie vertellers maken het boek enigszins ingewikkeld.
Max Havelaar is niet een boek zoals alle anderen. Multatuli stelt een serieuze zaak aan de kaak in een bijzondere vorm van bijna driehonderd pagina's. Zijn klassieker is zeker representatief voor de Romantiek: er komen grote contrasten, een nadruk op gevoel, vlucht naar het exotisme en behoefte terug te keren in voor. Wil je eens wat anders dan de 'standaard' Nederlandse literatuur en sta je open voor zware kost? Dan is Max Havelaar wellicht een optie.
[1] Frans literatuur Le romantisme (1800-1850)
Hoi Iris!
BeantwoordenVerwijderenAllereerst wil ik zeggen dat je een goed betoog hebt geschreven: je argumenten zijn sterk en ook goed onderbouwd en de stelling is duidelijk.
Ik vind dat je inleiding wel een pluspluntje waardig. Je laat zien dat je veel af weet van het boek en dat je het dus ook daadwerkelijk gelezen en doorgronden hebt. Wat ik wel een beetje miste in je inleiding, was een stelling. Deze had je later in de tekst geplaatst, maar dit had ik meer naar voren gezet. Verder was je algemene uitleg over de Romantiek duidelijk en goed te volgen. Dit is zeker belangrijk, omdat je hierdoor als lezer jouw argumenten ook beter begrijpt. Tevens vond ik het gebruik van citaten heel goed passen bij je betoog.
Ik had nog wel wat kleine foutjes ontdekt (hier ben ik in mijn element, SPartacus nakijkwerk is toch nog ergens goed voor, haha). Zo is 'voor de hand liggend' niet aan elkaar geschreven en is het niet 'hadden net zo rijk geweest', maar 'waren net zo rijk geweest'. Als laatste vond ik je afsluiter zeker goed, alleen verzwakt het woordje 'wellicht' het een beetje. Natuurlijk moet iedereen dit boek lezen! ;)
Groetjes, Fleur